BILIMLAR IQTISODIYOTI VA BIZNES KOMMUNIKATSIYA: INSON KAPITALI RIVOJIDA MAʼNAVIY FAROVONLIK POYDEVORI SIFATIDA
Oʻzbekiston jamiyatida taʼlim, inson kapitali va maʼnaviyat uygʻunligi yangi bosqichga koʻtarilayotgan bir paytda, bilimlar iqtisodiyoti va biznes kommunikatsiya insonning maʼnaviy farovonligini taʼminlashda markaziy oʻrinni egallab bormoqda. Zamonaviy global iqtisodiyotda jismoniy resurslardan koʻra, bilim, axborot va muloqot qobiliyatlari qadrli boylikka aylangan. Bu jarayonda inson kapitali rivojini nafaqat bilim va koʻnikma orqali, balki maʼnaviy barkamollik va ijtimoiy kommunikatsiya vositasida taʼminlash talab etilmoqda.
YUNESKO va Jahon banki kabi xalqaro tashkilotlar taʼkidlaganidek, bilimlar iqtisodiyoti (knowledge economy) bugungi kunning strategik rivojlanish modeliga aylangan. Bu iqtisodiyotda inson bilimi, innovatsion fikrlash va ijodkorlik asosiy manba hisoblanadi. Jahon bankining 2023-yilgi hisobotida taʼkidlanganidek, iqtisodiy oʻsish va ijtimoiy taraqqiyotning 60 foizdan ortigʻi toʻgʻridan-toʻgʻri bilimli inson kapitaliga bogʻliq.
Oʻzbekistonda ham “Iqtisodiyotni raqamlashtirish va ilm-fanni rivojlantirish dasturi” doirasida yuqori malakali kadrlar tayyorlashga katta eʼtibor qaratilmoqda. Bu jarayonda insonning maʼnaviy barkamolligini taʼminlash – asosiy vazifalardan biri hisoblanadi.
Biznes kommunikatsiya faqat moliyaviy bitim yoki tijorat muzokarasining bir qismi emas. Bu – madaniyat, ishonch, hamdardlik va axloqiy qoidalar asosida barpo etiladigan ijtimoiy muloqot jarayonidir. Xalqaro tadqiqotlar, xususan, Garvard Biznes Maktabining 2024-yilgi tahlillarida qayd etilganidek, tashkilotda samarali biznes kommunikatsiya mavjud boʻlsa, xodimlar oʻrtasidagi ishonch va maʼnaviy qoniqish darajasi 40 % ga oshadi.
Buni Oʻzbekistondagi tajribalar ham tasdiqlaydi. Masalan, Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universitetida biznes aloqalari va muloqot madaniyati boʻyicha amalga oshirilayotgan innovatsion oʻquv dasturlari talabalarida nafaqat til bilimi, balki ishbilarmonlik etikasi, yetakchilik va axloqiy qaror qabul qilish qobiliyatini rivojlantirmoqda.
Inson kapitali faqat diplom va malaka bilan cheklanib qolmaydi. U insonning ruhiy qoniqishi, madaniy qadriyatlarga bogʻliqligi, shaxsiy maqsad va hayotdagi maʼnoni anglash salohiyati bilan bogʻliq. Masalan, “OECD Better Life Index” koʻrsatkichlariga koʻra, maʼnaviy farovonlik yuqori boʻlgan mamlakatlarda ish oʻrnidagi ishonch, ijtimoiy aloqalar va xodimlarning oʻzini baholash darajasi yuqori boʻladi.
Oʻzbekistonda taʼlim, axloq va innovatsiyani uygʻunlashtirish orqali insonlarni nafaqat mutaxassis sifatida, balki maʼnaviy barkamol shaxs sifatida tayyorlash maqsad qilinayotgani ana shu tamoyilga toʻliq mos keladi. 2022–2026-yillarga moʻljallangan “Yangi Oʻzbekistonning taraqqiyot strategiyasi”da ham axloqiy barkamollik va maʼnaviy qadriyatlar inson rivojida hal qiluvchi omil sifatida belgilangan.
Raqamli kommunikatsiya va zamonaviy yondashuvlar
Raqamli texnologiyalar va ijtimoiy media platformalarining keng tarqalishi natijasida biznes kommunikatsiyaning formati tubdan oʻzgardi. Endi korporativ munosabatlar, mijozlar bilan muloqot va xodimlar oʻrtasidagi aloqa koʻproq onlayn muhitda amalga oshmoqda. Bu esa oʻz navbatida maʼnaviy tarbiya masalalarini yangi nuqtai nazardan koʻrib chiqishni taqozo etmoqda. Masalan, raqamli etika, axloqiy kontent yaratish madaniyati, kiberhuquq va masʼuliyatli ong inson kapitali tarkibidagi muhim omillar sifatida koʻrilmoqda. Oʻzbekistonning yetakchi universitetlarida raqamli kommunikatsiya va etik xulqning birgalikda oʻqitilishi bu yoʻnalishdagi ijobiy oʻzgarishlarni aks ettiradi.
Bilimlar iqtisodiyoti va biznes kommunikatsiya inson kapitali rivojida yanada chuqur maʼno kasb etmoqda. Maʼnaviy farovonlik – bu nafaqat shaxsiy hayot sifati, balki milliy rivojlanishning asosi hisoblanadi. Shunday ekan, taʼlim tizimi, biznes muhiti va ijtimoiy munosabatlarda maʼnaviy qadriyatlarga asoslangan yondashuv orqali Oʻzbekiston kelajakda bilimga asoslangan va maʼnaviyatli jamiyatga aylanishi muqarrar.
Qayumova Mexribonu Sheraliyevna
PhD, dotsent v.b., Iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi,
Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti
