YASHIL MARKETING – TABIATGA MAS’ULIYATLI YONDASHUVNING YANGI YO‘LI

So‘nggi yillarda O‘zbekiston tubdan o‘zgarishlar yo‘liga qadam qo‘ydi. Bu o‘zgarishlar nafaqat iqtisodiy islohotlarda, balki ekologik va ijtimoiy mas’uliyatga oid yondashuvlarda ham yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Davlat rahbari tashabbusi bilan ilgari surilgan “Yashil makon” umummilliy loyihasi hamda 2023–2030-yillarga mo‘ljallangan Yashil iqtisodiyot konsepsiyasi nafaqat hukumat, balki tadbirkorlar va fuqarolar zimmasiga ham katta javobgarlik yuklaydi.

Mazkur sharoitda yashil marketing, ya’ni atrof-muhitni asrashga qaratilgan marketing strategiyasi hamda ijtimoiy mas’uliyat tushunchalari O‘zbekiston biznes maydonida tobora dolzarb tus olmoqda. O‘zbekiston Respublikasining “Atrof-muhitni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonuniga ko‘ra, barcha xo‘jalik yurituvchi subyektlar o‘z faoliyatida ekologik xavfsizlikni ta’minlashi, chiqindilar miqdorini kamaytirishi va tabiatni asrashga hissa qo‘shishi belgilab qo‘yilgan. Ushbu qonun yashil marketing g‘oyasining muhim huquqiy asosini tashkil etadi.

Shuningdek, 2022-yilda qabul qilingan “Yashil iqtisodiyot to‘g‘risida”gi Prezident farmoni mamlakatda barqaror ishlab chiqarish va resurslarni tejovchi texnologiyalarni joriy etishni rag‘batlantirishni nazarda tutadi. Endilikda korxonalar uchun “yashil” bo‘lish nafaqat trend, balki zaruratga aylangan.

Prezident Shavkat Mirziyoyev o‘z chiqishlarida doimiy ravishda ijtimoiy mas’uliyatli biznes yuritish muhimligini ta’kidlab kelmoqda. Xususan, mahallabay ishlash tizimi, kambag‘allikni qisqartirish dasturlari, yoshlar va ayollarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan siyosat biznes uchun ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlovchi asosiy omil sifatida baholanmoqda.

Bunday sharoitda korxona va kompaniyalar mahsulot yoki xizmatlarini targ‘ib qilishda nafaqat narx va sifatga, balki ularning tabiatga ta’sir darajasi hamda ijtimoiy ahamiyatiga ham alohida e’tibor qaratishlari lozim bo‘lmoqda. Ayni paytda O‘zbekistonda bir nechta korxonalar yashil marketingni amaliyotga joriy etishda yetakchilik qilishga intilmoqda. Masalan, ayrim yirik savdo tarmoqlari plastik paketlar o‘rniga biologik parchalanadigan qadoqlardan foydalanishga o‘ta boshlagan. Qishloq xo‘jaligi sohasida esa tomchilatib sug‘orish texnologiyasi keng joriy etilmoqda — bu esa suv resurslarini tejashda muhim rol o‘ynamoqda.

Yuqoridagi barcha amaliy chora-tadbirlar qonunchilik va davlat dasturlariga tayanadi, shu bilan birga, jamiyat oldidagi mas’uliyat hissi bilan yo‘g‘rilgan. Yashil marketing — bu faqatgina kompaniya obro‘sini oshirish vositasi emas. Bu — qonun, bu — davlat siyosati, va eng muhimi, bu — xalq oldidagi vijdon masalasidir. Har bir tashkilot o‘z mahsuloti yoki xizmatini ekologik xavfsiz va barqaror usulda ishlab chiqarish orqali nafaqat foyda ko‘rishni, balki jamiyat va tabiat oldidagi burchini ham ado etishni ko‘zda tutishi lozim. Chunki bu yondashuv uzoq muddatli strategik muvaffaqiyatga erishishning muhim shartidir.

Ayni chog‘da ko‘plab mahalliy kompaniyalar ham ekologik mezonlarni o‘z faoliyatlarida inobatga ola boshladi. Ular ishlab chiqarishda energiya tejamkor texnologiyalardan foydalanmoqda, chiqindilarni kamaytirish va ularni qayta ishlash tizimlarini yo‘lga qo‘ymoqda. Bu kabi harakatlar xalq orasida ijobiy qarshi olinmoqda hamda aholida ongli xarid qilish odati shakllanmoqda.

Ijtimoiy mas’uliyat esa ekologiya bilan cheklanmaydi. Bu tushuncha aholining turmush darajasini oshirish, sog‘liqni saqlash, ta’lim, infratuzilmani yaxshilash, imkoniyati cheklangan fuqarolarga yordam ko‘rsatish kabi keng qamrovli yo‘nalishlarni ham o‘z ichiga oladi. Shu nuqtai nazardan, har bir kompaniya nafaqat o‘z daromadini ko‘zlashi, balki jamiyatga foyda keltirishni ham asosiy maqsadlaridan biri sifatida belgilab olishi zarur. Axir, har qanday biznes faoliyatining markazida inson va uning farovonligi turadi.

Shu sababli, bugungi kunda O‘zbekistonda yashil marketing va ijtimoiy mas’uliyatga oid olib borilayotgan ishlar qisqa muddatli trend emas, balki uzoq muddatli barqaror rivojlanish siyosatining ajralmas tarkibiy qismidir. Bu yo‘ldan borish — nafaqat ekologik muhitni, balki jamiyatning ijtimoiy-siyosiy barqarorligini, iqtisodiy o‘sishini hamda fuqarolarning hayot sifati oshishini ta’minlaydi.

Xulosa qilib aytganda, yashil marketing va ijtimoiy mas’uliyatni chuqur anglab, uni real amaliyotga tatbiq etish har bir tashkilotning, har bir rahbarning va, eng avvalo, har bir fuqaroning ijtimoiy burchidir. Har bir tadbirkor o‘z faoliyatida nafaqat moliyaviy foydani, balki atrof-muhit va jamiyat oldidagi javobgarlikni ham inobatga olishi lozim. Chunki bu yo‘l — nafaqat bugunning, balki kelajak avlodlar hayotining ham mustahkam poydevoridir.

Xalilova Nafisa Komilovna
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti,
“Marketing” kafedrasi assistenti