ONLAYN QIMOR O‘YINLARINING TALABA YOSHLARDA SALBIY OQIBATLARI VA HIMOYA QILISHDA MA’NAVIYATNING TARBIYAVIY HAMDA PROFILAKTIK AHAMIYATI
Raqamli texnologiyalar asrida yoshlarning bo‘sh vaqtini internetda o‘tkazishi odatiy holga aylandi. Biroq bu imkoniyat bilan bir qatorda, ularni turli xavfli virtual illatlar, jumladan onlayn qimor o‘yinlariga qaramlik kabi muammolar kutib turibdi. Ayniqsa, talaba yoshlar orasida ushbu xavfli odatning tarqalishi ularning ruhiy, ijtimoiy va iqtisodiy hayotiga jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Bu borada ma’naviyat — tarbiya vositasi va profilaktik choralar manbai sifatida alohida o‘rin egallaydi.
Milliy urf-odatlarimiz va mentalitetimizga, shuningdek, diniy qarashlarimizga yot bo‘lgan qimor o‘yinlarini noqonuniy ravishda tashkil etish holatlari, ayniqsa, onlayn tarzda ommalashib, o‘smir va yoshlarni o‘z domiga tortayotgani achinarli holatlardan biridir.
Hattoki, bunday o‘yinlarda ko‘p miqdoridagi pulini yutqazib qo‘yib, oxir-oqibat o‘z joniga qasd qilish yoki yutqazib qo‘ygan pulini to‘lash uchun jinoyat sodir qilish holatlari ham yuz bermoqda.
Onlayn qimor o‘yinlarining salbiy oqibatlari
·Moliyaviy zararlar: Talabalar o‘zining stipendiyasi, qarzga olingan mablag‘ yoki oila pulini yo‘qotishi mumkin.
·Psixologik muammolar: Qimorga mukkasidan ketish stress, xavotir, tushkunlik, yolg‘izlik va agressiyaga olib keladi.
·Ijtimoiy ajralish: O‘qishga e’tibor kamayadi, do‘stlar, oila bilan munosabatlar yomonlashadi.
·Jinoyatga moyillik: Pul topish uchun noqonuniy yo‘llarga o‘tish ehtimoli ortadi.
·Sog‘liq muammolari: Uzluksiz o‘yin natijasida uyqu buzilishi, ko‘z va miya faoliyatida salbiy holatlar kuzatiladi.
Yoshlarni himoya qilishda ma’naviyatning o‘rni
Ma’naviyat bu — insonning ongli fikri, axloqiy qadriyatlar, iymon, vijdon, halollik va sabr kabi fazilatlar tizimidir. Aynan shu jihatlar yoshlarni turli yovuz illatlardan, xususan, onlayn qimordan ongli tarzda voz kechishga undovchi vosita hisoblanadi.
Tarbiyaviy ahamiyati:
·Axloqiy ongni shakllantiradi – nima to‘g‘ri, nima noto‘g‘ri ekanini farqlashni o‘rgatadi.
·Hayotiy qadriyatlarni singdiradi – mehnatsevarlik, halollik, toqatlilik.
·Oila, Vatan, jamiyat oldidagi mas’uliyatni eslatadi.
Profilaktik ahamiyati:
·Ogohlikni oshiradi – yoshlar qimorning qanday oqibatlarga olib kelishini oldindan tushunadi.
·Immunitet hosil qiladi – ichki irodasi kuchli bo‘lgan yosh har qanday vasvasaga berilmaydi.
·Ijobiy muqobil faoliyatni tanlashga yo‘naltiradi – ilm, sport, san’at kabi sog‘lom mashg‘ulotlarga jalb etadi.
Amaliy tavsiyalar
Oliy ta’lim muassasalarida ma’naviyat darslari va davra suhbatlarini yo‘lga qo‘yish.
Qimorning zararli oqibatlarini yorituvchi ma’rifiy videoroliklar va psixologik treninglar tashkil etish.
Diniy tashkilotlar va yetuk mutaxassislar ishtirokida ma’naviy maslahat markazlari yaratish.
Yoshlar yetakchilari, murabbiylar va ota-onalar uchun qimor profilaktikasi bo‘yicha o‘quv-seminarlar.
Onlayn qimor o‘yinlari — bugungi kunda talaba yoshlar ongiga salbiy ta’sir ko‘rsatayotgan raqamli illatlardan biridir. Bunga qarshi kurashish uchun ma’naviy-ma’rifiy immunitetni shakllantirish zarur. Ma’naviyat yosh ongiga foyda va zararni farqlashni, yomon illatlardan uzoqlashishni, halol mehnat va sog‘lom turmush tarzini qadrlashni o‘rgatadi. Demak, ma’naviyat nafaqat tarbiya vositasi, balki buzg‘unchi illatlarga qarshi eng kuchli profilaktik qalqondir.
Sattorova Nasiba G‘anijon qizi
