O‘ZBEKISTONDA TA’LIM ISLOHOTLARI: BILIMGA ASOSLANGAN IQTISODIYOT UCHUN TIL KOMPETENSIYALARINI RIVOJLANTIRISH
O‘zbekiston bilimga asoslangan iqtisodiyot talablariga moslashish maqsadida til kompetensiyalarini oshirishga qaratilgan keng ko‘lamli ta’lim islohotlarini amalga oshirmoqda. Bu tashabbuslar nafaqat o‘zbek tilida, balki xorijiy tillarda, xususan ingliz tilida ham bilim va ko‘nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan bo‘lib, mamlakat ishchi kuchini global maydonda samarali ishtirok etishga tayyorlashni ko‘zda tutadi.
Ingliz tilining global aloqalar va kommunikatsiyadagi ahamiyatini anglagan holda, O‘zbekiston hukumati ingliz tili ta’limini isloh qilish uchun xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilmoqda. Jumladan, British Council va Xalq ta’limi vazirligi hamkorligida ingliz tili bo‘yicha milliy o‘quv dasturi islohoti joriy etildi. Bu yangi o‘quv dasturi tuzilmasini ishlab chiqish, o‘qituvchilarni malaka oshirish kurslari hamda baholash strategiyalarini yaratishni o‘z ichiga oladi, shu orqali davlat maktablarida ingliz tilini o‘qitish sifatini oshirish maqsad qilingan.
Shuningdek, o‘qituvchilarning ingliz tilini bilish darajasini baholash uchun British Council tomonidan “Aptis for Teachers” dasturi joriy etildi. Ushbu tashabbus o‘qituvchilarga qayerda yaxshilanish zarurligini aniqlash imkonini beradigan diagnostik ma’lumotlarni taqdim etadi hamda Yevropa tillari umumiy referens tizimiga (CEFR) mos standartlashtirilgan testni taklif qiladi.
Bundan tashqari, o‘zbek tilida savodxonlik va kompetensiyalarni oshirish bo‘yicha ham ishlar olib borilmoqda. Prezident farmoniga binoan kirill yozuvidan lotin yozuviga o‘tish jarayoni tezlashtirilmoqda, bunda 2030-yilga borib bolalar bog‘chalarida tarbiyalanuvchilarning 80 foizi o‘zbek tilida so‘zlasha olishini ta’minlash va maktablarda o‘zbek tili dars soatlarini ko‘paytirish kabi maqsadlar belgilangan.
Shunga qaramay, kirill va lotin yozuvlarining bir vaqtda mavjudligi savodxonlik rivojiga to‘sqinlik qilishi mumkinligi ta’kidlanmoqda. Mutaxassislar o‘quvchilarning og‘zaki va yozma savodxonligini oshirish uchun ta’lim metodikasi va baholash tizimlarida chuqur islohotlar zarurligini qayd etishmoqda.
O‘zbekistonning ta’lim islohotlari mamlakatning iqtisodiy rivojlanish strategiyalari bilan chambarchas bog‘liq. Hukumat ta’limni mehnat bozori ehtiyojlariga moslashtirishga ustuvor ahamiyat qaratib, texnik va kasbiy ta’lim (TVET) orqali o‘quvchilarga dolzarb ko‘nikmalarni berishga intilmoqda.
Masalan, EPAM Systems bilan hamkorlikda tashkil etilgan IT Park University axborot texnologiyalari bo‘yicha dasturlar taklif etib, talabalarni amaliy tajriba orttirishga yo‘naltirilgan amaliyotlar va loyihalarda ishtirok etishga jalb qilmoqda. Ushbu dasturlar soha talablariga moslab ishlab chiqilgan bo‘lib, mamlakatning raqamli iqtisodiyot maqsadlariga xizmat qiladi.
O‘zbekiston ta’lim tizimini rivojlantirishda xalqaro hamkorlikni ham faol rivojlantirmoqda. Yaqinda bo‘lib o‘tgan Hindiston-O‘zbekiston Ta’lim va Biznes Sammiti ikki tomonlama hamkorlikni kengaytirish, ko‘proq xalqaro talabalar va investitsiyalarni jalb qilishga qaratilgan qat’iy intilishni namoyish etdi. Shuningdek, AQSh hukumati 2018-yildan buyon O‘zbekistonda ingliz tili o‘qitish va o‘rganishni qo‘llab-quvvatlash uchun 31 million dollardan ortiq mablag‘ ajratib, mamlakat ta’lim taraqqiyotiga sodiqligini namoyon qilmoqda.
O‘zbekistonning islohotlari o‘qituvchilar salohiyatini oshirishga ham alohida urg‘u beradi, xususan raqamli vositalar va zamonaviy pedagogik metodlarni joriy etish orqali. Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, so‘nggi besh yilda 60 mingdan ortiq o‘qituvchi raqamli ta’lim va innovatsion dars berish amaliyotlari bo‘yicha malaka oshirdi. Edu Market kabi raqamli platformalar butun mamlakat bo‘ylab joriy etilib, o‘qituvchilarga dars ishlanmalari, multimedia materiallari va baholash vositalariga kirish imkonini bermoqda. COVID-19 pandemiyasi davrida va undan keyin sinflarga interaktiv doskalar va onlayn o‘quv tizimlarining joriy qilinishi ham o‘qituvchilar, ham o‘quvchilarda raqamli savodxonlikni jadallashtirib, til o‘rganishni faqat darsliklar bilan cheklab qo‘ymasdan, balki dinamik va multimedia muhitlarida mustahkamlash imkonini yaratdi.
O‘zbekiston ta’lim islohotlarining muhim jihatlaridan biri shuki, hukumat shahar va qishloq hududlari o‘rtasidagi tafovutlarni kamaytirishga alohida e’tibor qaratmoqda. Tarixan e’tibordan chetda qolgan ko‘plab qishloq hududlari hozir maxsus investitsiyalar orqali til ta’limi infratuzilmasini yaxshilashning asosiy yo‘nalishiga aylangan. 2024-yilda hukumat “Qishloq Maktablarini Rivojlantirish Tashabbusi”ni yo‘lga qo‘ydi, bu doirada maktab binolarini yangilash, internetga ulash hamda masofaviy hududlar uchun maxsus mo‘ljallangan o‘qituvchi tayyorlash dasturlarini amalga oshirish rejalashtirilgan. Bundan tashqari, texnologiyalar, ona tilida so‘zlovchi mutaxassislar va o‘quv resurslarini eng olis maktablarga yetkazib beradigan maxsus jihozlangan ko‘chma til laboratoriyalari — avtobuslar Farg‘ona va Qoraqalpog‘iston hududlarida sinovdan o‘tkazilmoqda. Ushbu sa’y-harakatlar til kompetensiyalarini rivojlantirish orqali milliy birlik va iqtisodiy inklyuziyani qo‘llab-quvvatlash, barcha hududlardagi yoshlarga bilimga asoslangan iqtisodiyotda faol ishtirok etish imkonini yaratish strategiyasining bir qismidir.
O‘zbekistonning kompleks ta’lim islohotlari mamlakatning global bilim iqtisodiyotida faol ishtirok etishi uchun zarur bo‘lgan til kompetensiyalarini rivojlantirishga bo‘lgan sadoqatini ko‘rsatib turibdi. O‘zbek va ingliz tillaridagi ta’lim sifatini oshirish, amaliy ko‘nikmalar bo‘yicha tayyorgarlikni kuchaytirish hamda xalqaro hamkorliklarni rivojlantirish orqali O‘zbekiston zamonaviy, o‘zaro bog‘langan dunyo talablari bilan hamnafas bo‘lishga intilmoqda.
Berdiyorova Shaxnoza Xolmaxmatovna
